نوجوانی، به مرحله انتقالی از کودکی به بزرگسالی، اطلاق شده که در پسران در حوالی سنین 12 تا 16 سال و در دختران در سنین 10 تا 14 سالگی رخ می دهد. اما این انتقال، اصلا ساده نیست و با مجموعه مشکلاتی همراه خواهد بود که ما آن را بحران نوجوانی می نامیم. در ادامه این مقاله به شما خواهیم گفت که بحران نوجوانی چیست و در بحران دوران نوجوانی چه مواردی را ممکن است در فرزندتان ببینید.

بحران نوجوانی یعنی چه؟

بچه ها در هنگام انتقال از دوران کودکی به بزرگسالی تغییرات گسترده ای را در ابعاد مختلف همچون مسائل عاطفی، روحی و روانی، فکری، اجتماعی، شناختی و جسمی تجربه می کنند، برای چالش های زندگی "بزرگسالان" از جمله به دست آوردن شغل و کسب استقلال عاطفی و مالی آماده می شوند و به دنبال کشف هویت خود و آنچه که هستند و می خواهند باشند، می روند. از آنجا که کنار آمدن با این مجموعه تغییرات چندان آسان نبوده و مسیر پیشرفت نیز هرگز هموار نیست، بنابراین سال های نوجوانی می تواند هم برای شما به عنوان پدر و مادر و هم برای فرزند دلبندتان، دورانی بحرانی و چالش برانگیز باشد.

در این سال ها، شما ممکن است احساس کنید که فرزندتان را نمی شناسید! یا اینکه فرزندتان ممکن است احساس کند که کسی او را درک نکرده و دچار آشفتگی شود! این همان چیزی است که به عنوان "بحران نوجوانی" شناخته می شود. مجموعه بحران های دوران نوجوانی، با وجود آزاردهنده بودن، متأسفانه غیرقابل اجتناب بوده و هر نوجوانی ممکن است با شکل و شدت متفاوتی آن ها را تجربه کند. این بحران ها، که شاخص ترین آن ها "بحران هویت" است، هر کدام به نوعی نقطه عطفی در زندگی یک نوجوان به شمار آمده که بسته به عملکرد والدین و نحوه کنترل و مدیریت بحران، می توانند منتهی به یک تغییر مثبت شده و یا نتیجه و پیامدی منفی و ناخوشایند را به دنبال داشته باشند. بنابراین اگر آینده نوجوان دوست داشتنیتان برایتان مهم است، باید هر چه بیشتر در مورد بحرانی که او با آن روبرو شده و همچنین نحوه مدیریت آن بدانید.

علائم بحران هویت نوجوانی

اگرچه بحران نوجوانی، یک موضوع نگران کننده برای والدین به شمار می رود، اما با تشخیص زودهنگام آن، می توان به خوبی این مساله را مدیریت و کنترل کرد. البته که ماجرا به همین راحتی نبوده و گاهی اوقات تمایز بین رفتار عادی یک نوجوان، که صرفا بی نظم و آشفته است با رفتاری که هشداردهنده بوده و چراغ قرمز را به ما نشان می دهد، بسیار دشوار خواهد بود. به علاوه بسیاری از علائم هشدار دهنده زیر، به صورت معمول در طی دوره نوجوانی در نتیجه تغییرات و نوسانات هورمونی تجربه می شوند و بنابراین مهم ترین چیزی که در هنگام بررسی علائم می بایست در نظر داشته باشید، "مدت زمان" آن ها است. چرا که تنها در صورت نمایش طولانی مدت و شدید این نشانه ها می توان گفت که پای "بحران نوجوانی" در میان است. در ادامه به برخی از نشانه های اصلی هشدار دهنده افسردگی و رفتار بحرانی در نوجوانی اشاره شده که به شما در تشخیص این مشکل کمک می کنند. این علائم عبارت هستند از:

- علائم هشدار دهنده افسردگی یا مشکلات بهداشت روان

- تحریک پذیری، عصبانیت یا پرخاشگری و ابراز خشونت

- تغییرات چشمگیر در عادات غذایی و یا خوابیدن (خواب بیش از حد و یا کم خوابی)

- کناره گیری ناگهانی از جمع دوستان و خانواده

- احساس عدم رضایت از ظاهر و فیزیک خود و تلاش افراطی برای تغییر آن

- جایگزین کردن ناگهانی دوستان جدید و قطع ارتباط با دوستان قدیمی

- درگیر شدن با احساساتی همچون غم و اندوه، ناامیدی، بی ارزشی و احساس گناه مداوم

- عدم اشتیاق و انگیزه همراه با خستگی و سطح انرژی پایین

- اختلال در تمرکز آن هم به صورت مداوم و همیشگی

- بروز نوسانات چشمگیر در عملکرد مدرسه و نمرات

- از دست دادن ناگهانی علاقه به انجام دادن فعالیت ها

- صحبت کردن یا شوخی در مورد خودکشی یا مردن

اگر نگران شده اید که مبادا در تشخیص این علائم دچار اشتباه شوید، تنها کافی است این نکته مهم را به یاد داشته باشید که شما فرزند خود را بهتر از هر کسی می شناسید و به همین دلیل با کمی دقت و تمرکز، می توانید بفهمید که تغییرات او در جهت مثبت هستند یا منفی.

بحران نوجوانی و والدین، راهکارهای مقابله با بحران نوجوانی

با اینکه بحران های نوجوانی، چالشی سخت و پر فراز و نشیب بوده و فرزند نوجوانتان احتمالاً به اندازه شما، ناامید و گیج شده است، اما فراموش نکنید که شما به عنوان پدر و مادر، این فرصت را دارید که همچون تکیه گاهی امن، که فرزندتان می تواند در پناه آن از پس این طوفان عبور کند، باشید. بنابراین نترسید، به اندازه کافی وقت بگذارید و درگیر زندگی دلبندتان شوید تا در کنار هم، این بحران را با کمترین مشکل پشت سر بگذارید. بنابراین، اگر در منزل خود با یک نوجوان سروکار دارید، توصیه می شود:

- در مقابل رفتارهای او، واکنش تند و منفی نشان ندهید. زیرا با این کار فرزندتان از شما دور شده و به پنهانکاری روی می آورد.

- انتقاد خود را به شیوه سازنده ارائه کرده و از تحقیر و مسخره کردن خودداری کنید. تا بدین ترتیب نوجوان شما با بحران خود کنار آمده و به عنوان فردی قوی تر، بالغ، مثبت و با مسئولیت پذیری بیشتر در آینده ظاهر شود.

- رفتارهایتان را متناسب با سن او تنظیم کنید. فرزند شما حالا دیگر نه یک بچه کوچک است که نیاز به مراقبت و امر و نهی مداوم داشته باشد و نه فردی بالغ و عاقل که به حال خود رها شود.

- بدون قضاوت و پیش داوری، به صحبت های او گوش دهید. شما می توانید نقش بهترین دوست فرزندتان را برعهده بگیرید، به شرط آنکه از قالب معلم و منتقد خارج شده و در عوض با شنیدن دقیق حرف هایش، بپرسید که چه کمکی از دستتان برمی آید و با آرامش او را به سمت مسیر درست هدایت کنید.

- عادات سبک زندگی صحیح،همچون، رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و به ویژه یوگا و تکنیک های آرام سازی را در زندگی خود ایجاد کرده و فرزندتان را نیز به پیروی از آن ها دعوت کنید.

- موارد آسیب زا مانند تنش های درون خانواده که به بحران نوجوانی دامن می زنند را شناسایی کرده و سعی بر حل و فصل آن ها داشته باشید.

- از دیدگاه یک نوجوان به قضایا نگاه کنید. در این صورت بسیاری از تعارضات و اختلاف نظرها، به راحتی حل شده و منجر به درگیری و دوری شما از هم نخواهند شد و به علاوه بهتر می توانید فرزندتان را راهنمایی کنید، چون او می پذیرد که راهنمایی شما، با در نظر گرفتن احساسات و نظرات او بیان شده است.

- با تغییرات جامعه همراه شده و به روز باشید تا بتوانید به نیازهای فرزندتان پاسخ مناسبی بدهید. داشتن پدر و مادری همپا و آگاه به مسائل روز، به بچه ها این اطمینان را می دهد که می توانند روی شما و راهنمایی هایتان حساب ویژه ای باز کنند.

و در نهایت هر زمان که نیاز بود، از مشاوره و راهنمایی متخصصین کمک بگیرید. زیرا حل نشدن بحران نوجوانی و یا مدیریت نامناسب آن، می تواند پیامدهای جدی همچون گرایش به مواد مخدر، الکل، رفتارهای بزهکارانه و حتی روابط خطرآفرین جنسی و ... را به دنبال داشته باشد. پس در این مورد به هیچ عنوان سهل انگاری نکنید.